شهر گلپایگان
معرفی منطقه و شهر گلپایگان
گلپایگان نام شهری با فرهنگی کهن در 56 کیلومتری شمال غربی استان اصفهان است که به دستور همای دختر بهمن کیانی ساخته شد. نام اصلی این شهر وردپاتگان ( سرزمین گل سرخ ) بوده که بر اساس سنگ نبشته ها سابقه سکونت در آن به هفت هزار سال پیش باز می گردد.گفته می شود بزرگترین مجموعه ی سنگ نگاره های ایران در این منطقه قرار دارد. آثار تاریخی نظیر آرامگاه ناصر بن علی، ارگ گوگد، بقعه ی هفده تن، مناره سلجوقی گلپایگان را به نگین قطب گردشگری غرب استان تبدیل کرده است.
از صنایع دستی شهر فرش بافی، گلیم بافی، گیوه دوزی و منبت کاری و بهترین سوغات آن گیوه و جاجیم است. از آداب و رسوم گلپایگان می توان به مراسم عروسی قنات و مراسم هندو و مشکه اشاره کرد. علاوه بر آثار تاریخی تابستان های گرم و خشک و زمستان های نسبتا سرد، کوهستان های پوشیده از مرتع در اطراف شهر و نیز رودخانه های منطقه ، مناظر و تفرجگاه های زیبایی را برای گردشگران رقم زده است.
خیلی‌ها نمی‌دانند کجاست، اما کسی نیست که نامش را نشنیده باشد، هر جا اسم ماست و کباب بیاید نام «گلپایگان» هم پیدا می‌شود. شمال، جنوب یا شرق و غرب ایران هم ندارد، در تمام شهرها و جاده‌های ایران که سفر کنید، حتما نام گلپایگان را پشت شیشه کباب‌خانه‌ها می‌بینید. این را هم بدانید که سفر به گلپایگان فقط برای خوردنی‌هایش نیست؛ بلکه جاذبههای طبیعی، تاریخی و گردشگری این شهر آنقدر زیاد است که می‌توانید یک سفر سه تا چهار روزه به آن ترتیب دهید. در هوای گرم تابستان، گلپایگان پناهگاه خوبی است؛ چون از پایتخت و خیلی شهرهای دیگر خنک‌تر است و می‌توان از شلوغی کلان شهرها به این شهر آرام و خوش آب و هوا پناه برد.
از چه راهی برویم؟
اگر خودرو شخصی داشته باشید، از پایتخت پنج ساعت راه دارید تا به گلپایگان برسید و گرنه از ترمینال‌های اتوبوس شرق و جنوب تهران می‌توانید بلیت یک اتوبوس ولوو که صندلی‌های راحت دارد، بخرید و 6 ساعت در اتوبوس بنشینید تا به گلپایگان برسید.
گلپایگان در استان اصفهان قرار دارد و به دو شهر خمین و خوانسار بسیار نزدیک است. مسیر، اینگونه است که از جنوب تهران خارج می‌شوید و پس از گذر از اتوبان تهران ـ قم، به سمت اصفهان می‌روید، اما پیش از آنکه به اصفهان نزدیک شوید، یک راه ویژه برای گلپایگان وجود دارد که در سمت غرب جاده است. گلپایگان خط راه آهن یا فرودگاه ندارد، بنابراین تنها راه رسیدن به این شهر زیبا از طریق اتوموبیل شخصی یا اتوبوس است، هزینه بلیت اتوبوس برای سفر از تهران به گلپایگان فعلا کمتر از ده هزار تومان است. البته این را هم بدانید که برخی آژانس‌های مسافرتی تورهای سه روزه در گلپایگان برپا می‌کنند و با تور هم می‌توانید سفر کنید.
کجا اقامت کنیم؟
اول باید فکری به حال اقامت‌تان کنید تا به محض ورود، چمدان‌ها را در اتاق‌تان بگذارید و با یک کوله‌پشتی جمع‌وجور، آماده گشتن در شهر شوید. از میان مکانهای اقامتی موجود، اگر می‌خواهید به مرکز شهر نزدیک باشید، باید هتل جهانگردی را امتحان کنید که تقریبا یک هتل قدیمی است اما امکانات خوبی دارد؛ به علاوه موقعیتش برای نزدیک بودن به جاذبه‌ها مناسب است. هزینه یک شب اقامت در اتاق دو تخته به همراه صبحانه در این هتل 40 هزار تومان است.
اما اگر بخواهید فضایی جذاب‌تر از یک هتل را تجربه کنید و حس خوابیدن با رویاهای تاریخی را داشته باشید، باید سری به «ارگ تاریخی گوگد» (تصویر بالا) بزنید. این مکان که یکی از جاذبههای تاریخی شهر است در کنار امکاناتی مانند چایخانه و کافی‌شاپ، یک هتل است و امکانات خوبی را هم ارائه می‌کند. البته این را هم بدانید که هزینه اقامت در ارگ اندکی از هزینه هتل گران‌تر است و برای یک شب اقامت در یک اتاق دو تخته به همراه صبحانه باید 56 هزار تومان پرداخت کنید. ارگ، تقریبا یک ربع تا 20 دقیقه از شهر فاصله دارد. به هر حال یکی از این اقامتگاه‌های پیشنهادی را انتخاب کنید، چمدان‌ها را بگذارید، اندکی استراحت کنید و با ما به دیدن جاذبههای این شهر تاریخی بیایید.
مردم‌شناسی؛ لهجه گلپایگانی!
به هر شهری که سفر می‌کنید، خوب است اطلاعاتی درباره ویژگی‌های مردم آن سرزمین داشته باشید. اولین چیزی که در شهر و هنگام صحبت با محلی‌ها متوجه می‌شوید، لهجه آنهاست. البته جوانان این لهجه را کمتر دارند و خیلی هم نگران آن نباشید که نتوانید متوجه آن نشوید، خیلی با فارسی معیار تفاوتی ندارد. به هر حال این مردم، فارسی را با لهجه خاص خودشان صحبت می‌کنند و خیلی هم به لهجه‌شان افتخار می‌کنند؛ حتی کتب شعری از شاعران همین شهر با واژگان با تلفظ گلپایگانی به همراه نوار کاست صدای شاعر منتشر شده و در کتاب فروشی‌های شهر موجود است. آقایان سعیدی و جهانبخشی از شاعران معروف گلپایگان هستند که کتاب‌شان در کتاب‌فروشی‌ها موجود است.
این شهر یک مجله به نام «صدای گلپایگان» دارد و اگر به ابن شهر سفر کردید، از کیوسک روزنامه‌فروشی، آخرین نسخه آن را خریداری کنید تا با فرهنگ مردم این شهر تاریخی بیشتر آشنا شوید.
گردش اول؛ طبیعت‌گردی: پیش به سوی «کوچری»!
اگر به مردم محلی بگویید گردشگر هستید و از آنها بخواهید جایی را به شما معرفی کنند، اولین کلمه‌ای که می‌شنوید، «کوچری» است. کوچری روستای گردشگری گلپایگان است و در سال‌های اخیر در مسیر رسیدن یه آن، ویلاهای رنگارنگ روییده است. البته فقط تعداد محدودی از باغ‌ها خصوصی است و شما می‌توانید در این سرزمین سبز که تا چشم کار می‌کند درخت و رودخانه است، لذت ببرید. بالای کوهها بروید و از آنجا منظره شهر را ببینید.
رودخانه گلپایگان البته این روزها آنقدر آب ندارد. از وسط شهر گلپایگان مانند اصفهان رودی عبور می‌کند که البته چندسالی که کم آبی است، آب رودخانه در سد ذخیره می‌شود و آبی در رودخانه جریان ندارد. با این وجود پارک ساحلی که در وسط شهر در کنار محل عبور رودخانه ساخته شده است، هنوز طرفداران خود را دارد و مردم در کنار آن پیک‌نیک می‌روند. البته هنوز در بخش‌های بالایی رودخانه که در نزدیکی کوچری است، آب جریان دارد و مردم شهر بساط پیک نیک روز جمعه را آنجا می‌برند. شما هم در سفرتان حتما نشستن در کنار رودخانه را تجربه کنید.
بالای کوچری سد خاکی گلپایگان قرار دارد که اولین سدخاکی ایران است و در سال 1334 افتتاح شده است و در حال حاضر هم سد جدیدی در همین روستای گردشگری در حال احداث است که با آب‌گیری آن، بخش زیادی از کوچری زیر آب خواهد رفت. اگر با خودروی خودتان کمی از روستای کوچری بالاتر بروید، می‌توانید دریاچه سد خاکی گلپایگان را ببینید و در محیط زیبای اطراف آن لذت ببرید. در دامنه کوه‌هایی که در دو طرف جاده کاملا آسفالت این مسیر گردشگری می‌توانید انواع مختلف گیاهان دارویی را که در عطاری‌ها پیدا می‌شود را خودتان بچینید. آویشن، پونه، ریواس، خاک‌شیر و خیلی گیاهان دیگر در همین مسیر هستند و فقط باید ظاهر این گیاهان را بشناسید تا بتوانید به خوبی تشخیص دهید.
یک استراحت کبابی!
حالا که از طبیعت گردی برگشتید، حتما بسیار گرسنه شده‌اید. بهترین انتخاب کباب گلپایگان است. کباب‌خانه‌های بسیاری در گلپایگان هستند اما معروف‌ترین آنها «کبابی تک هاشمی» و «کبابی گل‌سرخ» است. به یکی از این رستوران‌ها بروید تا طعم واقعی غذایی را که این همه در همه جای ایران تبلیغ آن را می‌کنند، بچشید. همراه چلوکباب فراموش نکنید که ماست گلپایگان را هم بخورید.
گردش دوم؛ بافت تاریخی: حرکت به سوی «ارگ گوگد» و «مناره سلجوقی»!
اگر در ارگ گوگد به عنوان هتل اقامت کرده‌اید، بهتر است که حالا سری به خود بنا بزنید. این ارگ قدیمی که در شهر گوگد قرار دارد، فقط یک خیابان کوتاه با گلپایگان فاصله دارد و بیش از 10 سال است که توسط بخش خصوصی احیا شده و در فضای آن اشیاء تاریخی مربوط به گلپایگان به نمایش درآمده است. شغل اصلی مردم گلپایگان در گذشته کشاورزی و دامداری بوده است و در حیاط این ارگ ابزارهای مختلف قدیمی کشاورزی و دامداری با معرفی آنها بر روی یک قاب در کنار هر کدام به نمایش درآمده است. در این فضا امکانات مدرن مانند کافی‌شاپ، چایخانه و رستوران هم فراهم آمده است.
برای دیدن مناره سلجوقی باید به مرکز شهر بروید. تقریبا رو‌به‌روی بازار سنتی گلپایگان، مناره‌ای بزرگ که متعلق به دوره سلجوقیان است، سر به آسمان کشیده است. این مناره بلند از همه جای شهر دیدنی است.
گردش سوم؛ گردشگری مذهبی: سقا، مسجد جامع، امامزاده هفده‌تن (ع) و امامزاده سیدالسادات (ع)
گلپایگان شهری مذهبی است و مردم شب‌های جمعه به زیارت امام‌زاده‌هایی که در شهر هستند می‌روند. این بقاع متبرکه برای مردم از اهمیت خاصی برخوردار هستند و بیشتر مراسم مذهبی در کنار دو بقعه امامزاده هفده‌تن (ع) و امامزاده سیدالسادات (ع) برپا می‌شود. مسجد جامع تاریخی گلپایگان هم از بناهای قدیمی و جزو میراث فرهنگی است که بازدید از نوع معماری آن برای شما در این سفر خالی از لطف نیست. سقای حضرت ابا‌لفضل (ع) هم در میان مردم گلپایگان از اهمیت بسیاری برخوردار است و هر روز این سقا مملو از عاشقان حضرت عباس است که برای ادای نذری‌های خود به آنجا آمده‌اند، پر می‌شود.
گردش چهارم؛ موزه‌ای در باد!
برای دیدن این جاذبه باید تقریبا نیم‌ساعت از شهر فاصله بگیرید. مردم محلی می‌گویند سال‌ها می‌شود که منتظرند تا کسی فکری به حال این منطقه بکند. جایی که چندی پیش با اجرای "داریوش ارجمند" برنامه‌ای با عنوان «موزه‌ای در باد» در آن ضبط و چند باری هم از شبکه چهارم سیما پخش شد؛ اما کسی هنوز هم فکری به حال آن نکرده است.
این سنگ‌نگاره‌های گلپایگان در مکانی قرار دارد که مردم آن را "تنگ غرقاب" می‌نامند و به «تیمره» هم از آن نام می‌برند. این سنگ‌های بی‌نظیر دارای نقوشی از شکار هستند که همین‌طور در باد رها شده‌اند! و هیچ کس از آنها مراقبت نمی‌کند. گرچه هر از چند گاهی گزارش‌های خبری از این مکان در تلویزیون پخش می‌شود، اما مردم محل می‌گویند که هیچ اتفاق مثبتی نمی‌افتد.
مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌های دیگری هم در نزدیکی روستای عباس‌آباد در مسیر جاده سد خاکی گلپایگان وجود دارد که آنها هم به همین شکل رها شده‌اند؛ با این وجود جاذبه خوبی برای گردشگران هستند.
گردش پنجم؛ بهشت ایران!
کمی که از شهر گلپایگان به سمت شهرستان خوانسار بیرون بیایید به پارک جنگلی گلپایگان می‌رسید که «بهشت ایران» نام دارد. در این پارک که بیشتر مردم برای پیک‌نیک‌های شبانه و خانوادگی به آن مراجعه می‌کنند، می‌توانید امکانات متعدد گردشگری و خدماتی را دریافت کنید. یک آبشار مصنوعی نیز در این پارک وجود دارد که آب از ارتفاعات کوهی که در این پارک جنگلی قرار دارد، جاری است. آب و هوای مطبوع این پارک دلیل نام‌گذاری «بهشت ایران» برای آن است.
سوغات چه بخریم؟
اگر شما هم جزء آن دسته از گردشگران هستید که حتما باید سوغات با خود ببرید، پیشنهاد ما به شما محصولات لبنی گلپایگان است که در بسته‌بندی سوغات هم می‌توانید آنها را پیدا کنید. ماست چکیده، کشک، پنیر پرورده و پنیرهای خاص مانند پنیر گردو، پنیر سبزی و... از جمله این محصولات لبنی هستند. کارخانه پنیر گلپایگان اولین کارخانه پنیر ایران است و مراکز جمع‌آوری شیر این شهرستان برای جمع‌آوری شیر تولید شده توسط دامداران هم در کشور ممتاز است و این دلیل برتری محصولات لبنی این شهرستان است.
به‌علاوه، عسل گلپایگان هم هدیه خوبی برای کسانی است که منتظرند شما از سفرتان بازگردید. معروف‌ترین عسل‌های گلپایگان را می‌توانید با نام‌های شمس، هاشمی، شایسته و شخصی پیدا کنید.
صنایع دستی گلپایگان منبت‌کاری است که معروف‌ترین هنرمندان منبت گلپایگان خاندان نیکنامی و توسلی هستند و می‌توان نمونه کارهای آنها را در غرفه‌های بازار سنتی گلپایگان و غرفه‌های شخصی آنها در سطح شهر پیدا کرد.
جغرافیای اقتصادی
عمده فعالیتهای اقتصادی مردم گلپایگان و پیرامون آن کشاورزی، دامپروری، صنایع دستی و فعالیت های صنعتی می باشد که فراورده های کشاورزی آن: گندم، جو، حبوبات ، سیب زمینی و گونه های مختلف میوه بوده و کارخانجاتی چون فراورده های لبنی ، ماشین سازی، تولید پولیکا، موزاییک سازی، سنگ بری و تولید گچ در این شهرستان فعال هستند.
تعداد قابل توجهی گاوداری و مرغ داری صنعتی نیز در این شهر به توسعه و عمران آن کمک می کنند. در روستاهای غربی و جنوب غربی منطقه نیز، پرورش زنبور عسل معمول است، بطوری که حتی شهرهای اطراف این شهرستان نیز از گل های منطقۀ گلپایگان بهرۀ کافی می برند.
صنایع دستی
فرش بافی، گلیم بافی، گیوه دوزی و منبت کاری است و بهترین سوغات شهرستان گلپایگان، گیوه و جاجیم می باشد. همچنین لازم به تذکر است که کباب شهرستان گلپایگان نیز در بین مسافران و گردشگران شهرت بسیار دارد.
مردم شناسی
جمعیت شهرستان گلپایگان، بنا به سرشماری سال 1375 هجری شمسی، 79370 نفر بوده که از این تعداد 39760 نفر مرد و 39610 نفر زن بوده اند.
مردم گلپایگان مسلمان و پیرو مذهب شیعۀ اثنی عشری هستند. این مردم سخت متدین و پایبند به دین مبین اسلام بوده و در بجا آوردن فرایض دینی مقید می باشند. لباس سنتی مردم این منطقه، به مانند دیگر شهرستان های استان اصفهان می باشد که متأسفانه در زمان حاضر تا حد زیادی به فراموشی سپرده شده است.
اعتقادات زیاد مذهبی مردمان گلپایگان، سبب گشته است، مراسم مذهبی باشکوه خاصی برگزار گردد. از جملۀ این مراسم، تاسوعا و عاشورای حسینی، بیست و یکم ماه رمضان و سایر سوگواریها و اعیاد می باشند.
رجال
از دیرباز گلپایگان به داشتن رجال علم و ادب شهرت داشته و روحانیون برجستۀ آن در شکل گیری حوزۀ علمیۀ قم، نقش مؤثری داشته اند.
هم اکنون نیز حوزۀ علمیۀ گلپایگان در ترویج علم و علوم سیاسی نقش حساسی دارد. از جمله این روحانیون آیت الله العظمی گلپایگانی که نام گوگد ، زادگاهشان را ماندگار کرده اند. آیت الله العظمی گلپایگانی در پرورش چهره های مستعد پیش قدم بوده و تشویقات و دلگرمی های ایشان، همیشه باعث رونق حوزه های علمیه بوده است.
رجال و علماء برجستۀ این شهر، بیانگر اعتقاد پاک مردم گلپایگان به خاندان عصمت و طهارت می باشد.
آثار تاریخی
مناره سلجوقی
از بلندترین مناره های سده 5 هـ .ق است و دارای کتیۀ آجری به خط کوفی است.
بقعۀ هفده تن
بنای این بقعه مربوط به قرن یازدهم هجری و همزمان با سلطنت شاه عباس اول صفوی است. بر روی بنای هشت گوش بقعه، گنبد کاشیکاری نفیسی قرار دارد که از لحاظ ساختمانی و تزئینات کاشیکاری بسیار جالب توجه می باشد.
ارگ گوگد
مهمترین جاذبه تاریخی گردشگری این شهرستان ارگ گوگد می باشد. این قلعه بین روستای سرآور و شهر گلپایگان قرار دارد و با مصالح خشت و گل با 4 برج مدور به صورت قلعه ای نظامی مورد استفاده بوده است. این قلعۀ زیبا با نظارت سازمان میراث فرهنگی مورد بازسازی قرار گرفته و علاوه بر دارا بودن هتل و رستوران، بصورت یک مجموعۀ تفریحی، فرهنگی مورد استفاده قرار می گیرد و در جلب و جذب گردشگران داخلی و خارجی تأثیر بسزایی دارد. مسجد جامع گلپایگان: این اثر باشکوه، مربوط به دوران سلجوقیان و پادشاهی محمد بن ملکشاه است و دارای کتیبه های کوفی آجری و سایر تزئینات مجلل و بسیار زیبا است. در زمان فتحعلیشاه قاجار، شبستان هایی به ساختمان اصلی الحاق گردیده است.
آرامگاه ناصر بن علی
آرامگاه ناصر بن علی بن ابیطالب (ع) در قسمت شرقی بقعه هفده تن قرار دارد. این بنا به دستور امامعلیخان ساخته شد. امامعلیخان از سرداران بزرگ صفوی بود که مدتی در گلپایگان سکونت کرده و بناهایی را در این شهر ساخته است.
مراکز صنعتی
صنعت پژوهان کیا
خودرو سازی سایپا
خودرو سازی دیار
شرکت گلپا ساب
شهرک صنعتی گلپایگان با مساحت ۹۵ هکتار دارای ۳۲ واحد تولیدی، این شهرک در فاصله ۳ کیلومتری مرکز شهرستان واقع شده‌است. (شهرک صنعتی شماره یک)
شهرک صنعتی سایپا (نیوان ابتکار) با مساحت ۷۲ هکتار دارای ۱۴ واحد تولیدی (شهرک صنعتی شماره دو)
ناحیه صنعتی سعیدآباد (روستایی) با مساحت ۳۰ هکتار دارای ۲۵ واحد تولیدی (شهرک صنعتی شماره سه)
دو شهرک صنعتی جدید نیز برای شهرستان پیش بینی شده‌است.
شهرک صنایع غذایی در نیوان
شهرک صنایع پایین دست پتروشیمی
کارخانه پتروشیمی قائد بصیر هم در سال ۱۳۸۲ با هدف تولید ABS و SAN افتتاح شده‌است.
شرکت فناوری ذوب گلپایگان
از صنایع مهم شهرستان می‌توان به کارخانه بزرگ لبنیات پگاه گلپایگان، تولید دانه طیور، پتروشمی قائد بصیر، سازه‌های خودروی دیار (دیار خودرو)، زرفنرسایپا، بهران محور سایپا، شرکت گلپا ساب، صابر لاستیک، خودرو سازان سپهر، سردساز خودرو، لوله و پروفیل گلپایگان، پلیمر گلپایگان، پلی اتیلن گلپایگان، پویا صنعت، نصیر ماشین، سایپا پلوس، صنعت پژوهان کیا، فناوری ذوب، روان فن آور، تولید پولیکا، موزاییک سازی، سنگ بری و تولید گچ و سایپا پلوس و سایپا پیستون اشاره کرد. با توجه به گسترش معادن سنگ و طلا در اطراف محدوده شهرستان گلپایگان، صنعت تراشکاری و قالب سازی و متالورژی رونق فراوان یافته‌است.
کی‌برویم؟
بهترین زمان برای سفر به گلپایگان بهار و تابستان است؛ چون طبیعت در این مدت بسیار زیباست و می‌توانید چهره زیبای این شهر را ببینید. البته پاییز و زمستان هم لطف خود را دارد؛ اما این را بدانید که زمستان‌های گلپایگان برفی است و برف‌های زمستانی برای آب شدن باید خیلی صبر کنند.
بیشتر بخوانید:
مناطق دیدنی گلپایگان اصفهان